از دیدگاه مکتب طب سنتی ایران، بسیاری از بیماری هایی که در قسمت های مختلف بدن ایجاد می شوند می توانند به نوعی ناشی از خوردنی ها، آشامیدنی ها و اختلالات و بیماری های سیستم گوارش باشند. بنابراین بیماری های معده، به عنوان یکی از مهمترین و موثرترین اعضای دستگاه گوارش از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. در منابع طب سنتی ایران علل درد معده که به نظر می رسد بسیاری از آنها دردهای عملکردی باشد، تبیین و روش درمان آن نیز مشخص شده است. از نظر آسیب شناسی سنتی علت ایجاد گاز یا ریح در معده، می تواند حاصل مصرف برخی خوراکی های بادزا یا نفاخ مانند حبوبات و یا غذاهایی که رطوبت زیادی دارند مثل سیب، گلابی و ماست باشد(1). پودر هاضم بوعلی دارو® حاوی ترکیب گیاهان بارهنگ، آویشن شیرازی، مرزه، سیاهدانه و زیره سیاه می باشد که اثر بخش بودن آنها در مقالات معتبر طب سنتی تایید شده است. برای گیاه مرزه در مطالعات متعدد خواص ضد اسپاسم، تقویت کننده معده و تسهیل کننده هضم غذا بیان شده است(2). سیاهدانه دارای خواص بسیار زیادی در درمان زخم معده و تنظیم سیستم گوارش بدن می باشد(3). در کتب و منابع معتبر طب سنتی از آویشن شیرازی به عنوان تقویت کننده معده یاد شده است(4).
گیاه بارهنگ در طب سنتی برای درمان اختلالات گوارشی استفاده می شود. در یک مطالعه حیوانی 72 موش دارای زخم معده القا شده با ایندومتاسین، دوز های 200، 400 و 800 میلی گرم بر کیلوگرم بارهنگ دریافت نموده و نتایج در مقایسه با رانیتیدین بررسی شد. نتایج نشان داد تمامی دوزها، ترشح اسید را به طور معنی داری کاهش دادند و همچنین باعث کاهش معنی دار در میزان شاخص زخم شدند(5). در يك كارآزمايي باليني 50 بيمار با هدف بررسی تاثیر قطره گاسترولیت بر حجم باقیمانده معده در بیماران تحت تهويه مكانيكي با نمونه گيري هدفمند در مطالعه وارد شده و با تخصيص تصادفي به دو گروه مداخله (گاستروليت حاوی آویشن شیرازی) و كنترل (پلاسبو يا آب) با مقدار روزانه سه نوبت هر بار 20 قطره تقسيم شدند. نتایج نشان داد مصرف قطره گاستروليت مي تواند باعث كاهش حجم باقيمانده معده در بيماران تحت تهويه مكانيكي بستري در بخشهاي مراقبت ويژه شود(6).
در یک کارآزمایی بالینی دو سوکور اثر گیاه مرزه در مقایسه با پلاسبو در بهبود علائم خفیف تا متوسط رفلاکس معده در بزرگسالان بررسی شد. در این مطالعه که بر روی 58 بیمار صورت گرفت، بیماران به دو گروه دارو و پلاسبو تقسیم شدند و هر دو گروه روزانه 500 میلی گرم به صورت سه بار در روز به همراه برنامه اصلاح سبک زندگی دریافت کردند. بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه، در گروه دریافت کننده مرزه کاهش قابل توجه در نمرات رفلاکس معده مشاهده شد(7). یک كارآزمايي باليني دوسو كور تصادفي به منظور بررسی اثر آویشن شیرازی بر علائم گوارشی 70 پرستار بخش های مراقبت ویژه صورت گرفته است. افراد به طور تصادفي در دو گروه مداخله و كنترل تخصيص يافتند. در گروه مداخله از آويشن شيرازي و در گروه كنترل از پلاسبو به مدت يك ماه استفاده گرديد و در انتها علائم گوارشی آنها ارزیابی شد. نتایج نشان داد مصرف آويشن شيرازي بر كاهش علائم گوارشي مؤثر بوده و مي توان استفاده از آن را جهت تسكين اين علائم، به پرستاراني كه از اختلالات گوارشي رنج مي برند، پيشنهاد كرد(8).